Üstün Zekalıların Belirtileri ve Eğitimi

Zeka Nedir?

Akıl yürütme, analiz yapma, düşünme, yorumlama ve edindiği bilgiyi kullanarak yeni bir şeyler üretme becerisidir.

Harvard Üniversitesi’nde bilimsel çalışmalar yapan Amerikalı psikolog Howard Earl Gardner’ın çoklu zeka kuramına göre ise zeka hayatta karşılaşılan farklı durum ve olaylarda sorunların üstesinden gelerek problemleri çözme ve yeni çözümler üretebilme potansiyelidir.

Zekanın doğuştan var olduğunu ve zaman içerisinde ilgi duyulan alana yoğunlaşılarak ve çalışarak geliştirilebileceğini ortaya koyuyor.
Gardner zekanın tek bir faktörle açıklanamayacağını vurgulayarak sekiz zeka türünün olduğunu savunmaktadır. Bunlar: mantıksal – matematiksel zeka, sözel – dilsel, bedensel – kinestetik, görsel – uzamsal, müziksel – ritmik, sosyal ve doğacı zekadır. Varoluşsal zeka araştırılmaktadır.

Üstün Zeka Nedir?

Yaş gruplarından daha üstün performansa sahip bireyler için kullanılır. Yapılan araştırmalara göre toplumun %10’nu oluştururlar.

Zeka genetiktir. Genlerin %50 anneden, %50 babadan alındığı görüşünü savunanların yanı sıra %60 anneden geldiğini savunanlar da mevcuttur.

Zekâ Testleri

Günümüzde Türkiye’de VİSC-R 3-4 ve Stanford Binet zeka testleri yapılmaktadır. Bu testler uluslararası geçerliliği olan ve Türkiye’ye uyarlanmış testlerdir. Aileler bu testlere bağlı kalmamalı. Çocuk alanında uzman kişiler tarafından da gözlemlenmelidir.

Üstün Zekalıların Belirtileri

1.Genellikle erken yaşta kendiliğinden okumayı öğrenir. 2,5-3 yaşlarında.
2.Çok soru sorar, adeta sorularla çevresindekileri bıktırır.
3.Yetişkinlerle vakit geçirmeyi sever.
4. Motor becerileri sever.
5.dağınıktır ama bu dağınıklık içerisinde bir düzeni vardır.
6. Genellikle az uyur.
7.Kontrolü elinde tutmaya çalışır.
8.Tat duyusu erken yaşta gelişmiştir.
9.Yeme problemi olur, genellikle yiyecek seçer.
10.Yaşıtlarına göre sosyal olaylara karşı daha duyarlıdır.
11.Meraklıdır.
12. Adalet,eşitlik gibi konularda hassasiyet gösterir ve haksızlığı asla kabul etmez.
13.Sebatkardır, tuttuğunu koparana kadar devam eder.
14.Kolaylıkla uç noktalara kayabilir, uçlarda yaşayabilir.
15.Mizah yetenekleri vardır.
16. Avukat gibi kendi görüşünü savunur.
17.İlgi alanı çeşitli ve yoğundur.
18. Öğrendiklerini sentezleyip yeni şeyler üretme çabasındadır.

Zekâ Testinin Sakıncaları

Zeka testleri, çocuğun akademik başarısını sözel ve görsel olarak ölçer. Oysa zeka çok geniş kapsamlıdır. Testten yüksek puan alması çocuğa ekstra yük yükler. Başka bir sakıncası ise çocuğun hiç bilmediği ortamda, tanımadığı uzman tarafından performansının ölçülmesidir. Çocuk ortama ve uzmana güven duymayabilir. O günkü ruh hali performansını etkiler. Sadece test yaptırmak çok geniş bir zihinsel kapasiteyi sınırlandırmak anlamına da gelir.

Üstün Zekalı Çocukların Yaşadığı Problemler

Üstün zekalı çocukların okulda ve sosyal hayatta yaşadığı problemlerin genellikle psikolojik sosyal, duygusal ve bilişsel alanlarda olduğu gözlemlenmiştir. Problemleri şöyle sıralayabiliriz:

☆ Zeka düzeyi arttıkça üstün zekalı çocuklarla akranları arasındaki farklılıklar da artmaktadır.

☆ Sosyal duyarlılıklarının artması sonucunda bazen sosyal hayattan kopabilirler.

☆ Duygu ve düşüncelerini paylaşabilecekleri ortamı bulamayınca yalnızlık duygusu yaşarlar.

☆ Mükemmeliyetçi bir yapıya sahip olduklarından bazen risk almak istemezler. Yalnız başarılı oldukları alanlara yönelebilirler. Bu durum çocukların güçlü ve güçsüz yönlerini keşfetmelerini engelleyebileceği gibi zayıf olduğu alanlarda özgüven eksikliğine sebep olabilmektedir.

Üstün Zekalı Çocuklar Okulda Neden Sıkılır

▪︎ Pasif olmaları, derse aktif katılamamaları
▪︎ Dikkat dağınıklığı
▪︎ Eğitimin ezbere dayalı olması
▪︎ Hiperaktivite ve davranış sorunları
▪︎ Sabırsızlık, bilgiyi hızlı kavradığı ve aklında tuttuğu için akranlarının yavaş edinimlerine karşı sabırsızlık gösterir. Öğretmenin yavaş anlatması ve tekrar etmesi onun sıkılmasına neden olur.

Türkiye’de Üstün Zekalıların Eğitim Tarihçesi

Geçmişten günümüze tüm dünyada olduğu gibi Türk tarihinde de üstün zekalılara ayrı bir önem verilmiştir. Tüm devletler ülkesinin bekası için bir taraftan devlet adamı yetiştirirken diğer yandan bilim, sanat ve spor alanlarında da üstün zekalı bireylerden yararlanma yolunu seçmişlerdir.

Osmanlı Dönemi

Osmanlı Devleti kendinden önceki devletlerin yaptığı çalışmaları da göz önünde bulundurarak gelişmesine yardımcı olacak Mülki idari ve diplomatik bir kadroyu yetiştirecek eğitim sistemi kurmuştur.

Enderun adı verilen bu kurum dünya eğitim sistemine örnek olacak orijinal bir sistemdir. Nitekim günümüzde ABD’nin, dünyanın dört bir yanından burslar vererek üstün zekalı ve yetenekli gençleri ülkesine çekmesi ve onları eğiterek kendi bürokrasi, bilim, sanat ve spor dallarında görevlendirmesi Osmanlı’nın Enderun eğitim sistemi ile benzerlikler göstermektedir.

Cumhuriyet Dönemi

Cumhuriyet’in ilan edilmesiyle birlikte Üstün zekalıların eğitimi adına yapılan çalışmalar çerçevesinde çıkarılan ilk kanunla zeka ve karakter bakımından üstün ve aranan şartları taşıyan öğrencilerin Milli Eğitim Bakanlığı’nca yarışma ile seçilerek yurt dışına gönderilmesi öngörülmüştür.

İlk kanundan günümüze kadar birçok kânun çıkarılmıştır. Son olarak 2009 yılında üstün zekalılar eğitimi için BİLSEM  modeli düzenlenmiştir. Bunun yanı sıra okullarda destek odaları da bulunmaktadır. Fakat yapılan araştırmalar gösteriyor ki BİLSEM ve Destek Odaları, üstün zekâlı bireyleri yetiştirmek için yeterli donanıma sahip değildir.

O nedenle BILSEM ve tüm eğitim kurumlarında çocukların akademik başarısının yanı sıra sanat, spor, bilim dallarında da yetişmelerini sağlayacak, küçük yaştan itibaren evrensel değerleri öğretecek duyarlı, basiretli, disiplinli, laik ve özgüveni yüksek bireyler yetiştirecek, ezbere dayalı olmayan bir eğitim sistemi geliştirilmelidir.

Üstün Parlak Zekalı Çocuk Sahibi Ailelere Öneriler

Aile öncelikle testin ve gözlemlerin sonucuna güvenip çocuğunun üstün zekalı olduğunu kabullenmeli.

••  Alanında uzman kişilerle görüşerek destek almalı
••  Öğretmenleri ile pozitif ilişkiler kurmalı
••  Çocuğa yedi günlük program yapmamalı en az bir günü dinlenmeye ayrılmalı.
••  Aile, çocuğu çok yönlü yetiştirmeli
••  Anne babalar kendilerini iyi yetiştirmeli.
••  Hayatla barışık problem çözmede başarılı ve evrensel değerlere karşı hassasiyet gösteren ailenin çocuğu anne babayı model alarak yetişecektir.