Çocuklarda kardeş kıskançlığı, küçük yaşlarda kardeş sahibi olmayla kendisini gösteren ve davranış bozukluğuna neden olabilecek duygudur.
Kıskançlık, doğal bir duygu olmakla beraber kişiyi oldukça mutsuz edebilen, sevilen birinin veya bir nesnenin başkası ile paylaşılmak istenmemesidir. En yaygın kıskançlık türü, birden fazla çocuğun bulunduğu ailelerde, görülen kardeş kıskançlığıdır.
Aşırı düzeyde olmamak şartıyla, kardeşlerin arasında kıskançlık olması aslında yadırganacak bir durum değildir.
Önemli olan kıskançlığın ne boyutta yaşandığıdır. Çocuk, herkesin kendisinden daha iyi olduğunu düşünüp, kendisinin herkesten daha az sevildiğini hissedebilir.
Küçük çocuklarda kardeşi kıskanma durumu önlem alınmazsa davranış bozukluğuna neden olacak derecede yoğun yaşanabilmektedir. Ayrıca uzman yardımı almayı gerektirebilir.
En çok görülen kıskançlık türü, büyük çocuğun kendisinden sonra gelen kardeşini kıskanması durumunda ortaya çıkmaktadır. Genellikle ilk çocuk, anne ve babanın göz bebeği olup ailenin ilgi ve dikkat merkezidir.
Kardeşin gelişi ile çocuk ailesinin sevgi ve ilgisini kardeşiyle paylaşmak zorunda kalacağından bunu kabullenmekte güçlük çeker. Özellikle annesinin kardeşiyle ilgilendiğini gören büyük çocuk, sevilmediğini, ihmal edildiğini düşünür, bundan da acı çeker ve hüzünlenir.
Kardeş Kıskançlığının Belirtileri Nelerdir?
Kardeş kıskançlığının birçok farklı belirtisi olmakla beraber başlıca belirtisi çocuğun anne ve babasından uzaklaşmasıdır. Çocuğun anne ve babasından uzak durmaya başlaması, onları yeterince dinlememesi, kardeş kıskançlığının temel belirtileridir. Diğer beliritilerden bazıları ise çocukların kardeşlerine karşı şiddet eğilimi göstermesi ve her bulduğu fırsatta kardeşine zarar vermeye başlamasıdır.
Ayrıca, çocukta birden ortaya çıkan altını ıslatma, parmak emme gibi sorunlar kardeş kıskançlığından kaynaklı belirtiler olabilir.
Kardeş kıskançlığının diğer belirtileri şu şekildedir;
– Çocukta üzüntü,kin, öfke, nefret ve intikam alma düşünceleriyle beraber, kardeşine sevgi, koruma ve yakınlık hissetme isteği gibi karışık duyguları bir arada hissedebilmektedir.
– Çocuk, ailenin ilgi ve sevgi odağıyken, kıskançlık durumunda ikinci plana itilmiş hissedebilir. Anne babasının ve diğer yakınlarının sevgi ve ilgisini kardeşiyle paylaşmak zorunda kalacaktır. Sevilmediği düşüncesiyle anne ve babadan tamamen uzaklaşır, içe kapanır, yemek yememeye ve zayıflamaya başlayabilir.
– Kabus gördüklerini, sürekli çişlerinin geldiğini bahane etmek, altını ıslatma, parmak emme gibi davranışlarda bulunarak ilgiyi kendi üzerlerine çekmeye çalışırlar.
– Gün boyunca aşırı sinirli olup huzursuz bir görünümleri vardır, sakinleşmekte zorlanır ve kimi zaman çevrelerindeki insanlara öfkeli davranabilirler. Kendine, çevredeki insanlara, eşyalara yönelik saldırgan davranışlarda bulunabilirler.
– Evden ayrılmayı reddetme gözlemlenebilir. Okula gitmek istememek için baş ağrısı, mide bulantısı, huzursuzluk, isteksizlik ve diğer stres belirtileri gösterebilirler.
-Artık eskisi kadar sevilmeyeceği korkusu anne hamileyken başlayabilir. Hamileliğin son aylarında annenin yorgun ve yeni gelecek kardeşin hazırlıkları ile uğraşıyor olması çocuğun huysuzlaşmasına sebebiyet verebilir. Anneden ayrılmak istememesine neden olabilir.
– Bazı çocuklar kıskançlık duygularını açıkça ortaya koyup, kardeşine vurma, onun oyuncağını kırma, gibi davranışlar gösteribilirler. Bazı çocuklar da ise duygularını bastırarak, kardeşlerine aşırı sevgi gösterebilirler. Genelde bu davranışın altında çoğu zaman ana, babanın sevgisini kaybetme ve tepki görme korkusu yatar.
– Anne babaya sık sık onu sevip sevmediklerini sorarak, sevgilerinden bir türlü emin olamama hissiyatı oluşabilir.
Ayrıca kardeş kıskançlığında görülen diğer belirtiler şu şekilde gözlemlenebilir;
• Kekemelik
• Emeklemeye geri dönme
• Bebek gibi konuşma
• Biberonla beslenmek isteme
• Yalancı emzik kullanmaya başlama
• Anneye aşırı bağımlı olma
• Konuşma gecikmesi
Kıskançlığın Nedenleri Nelerdir?
Kardeş kıskançlığının en büyük nedenleri arasında, anne ve babanın çocuğa karşı harketlerinin yanı sıra çocuğun büyüme aşamasında yaşamış olduğu birçok durum da neden olarak gösterilebilir.
Kardeş kıskançlığı nedenleri şu şekilde sıralanabilir;
⇒ Tek çocuk olarak büyümüş olmak
⇒ Ailenin çok fazla ilgisini gördükten sonra, bu yoğun ilginin tamamen kardeşe döneceğini düşünmek
⇒ İlginin bölünmesi
⇒ Çocuğa daha az zaman ayırmak
⇒ Çocukta terk edilmişlik hissinin oluşması
⇒ Kardeşler arasında yaş farkının az olması
⇒ Kardeşin farklı cinsiyette olması
⇒ Dışarıdan kişilerin çocukla kardeşini kıyaslayıcı cümleler kurmas
Kardeş Kıskançlığı Durumunda Neler Yapılmalıdır?
Kardeş kıskançlığı engellemek veya yok etmek için formül olmasa da, çözüm önerilerini iyi bilmek ve gerçekleştirmek, bu sürecin kolay ve hafif atlatılmasını sağlayacaktır. Kardeş kıskançlığını tetiklememek için anne ve babalara pek çok görev düşer.
– Çocukla Ebeveyn Arasındaki Bağı Kuvvetlendirmek
Anne ve babalar kardeş kıskançlığı durumunda çocukları ile olan bağlarını kuvvetlendirerek çocuğa, kimseyi onun kadar sevemeyeceğini söyleyerek, her çocuğun sevgisinin ayrı olduğu konusunda ikna edici olmalıdırlar. Çocuk ile geçirilen zaman ve günlük rutin aktiviteleri arttırılmalıdır.
– Çocuğa Sık Sık Gülümsemek
Neşeli ve bol bol kahkaha atan, sürekli gülümseyen bir anne ve baba, çocukta strese neden olan hormonların azalmasına ve endişeli halinin ortadan kalkmasına yardımcı olacaktır.
– Çocuğa Sabırlı Olması Gerektiğini Öğretmek
Kardeş kıskançlığı yaşayan çocuklarda; en önemli göstergelerinden birisi de çocuğun sürekli yardıma ihtiyacı olduğunu söyleyerek anne babaya “benimde ihtiyacım var” şeklinde cümleler kurmasıdır.
Bu durumda çocukla konuşmak ve kardeşinin kendi ihtiyaçlarını karşlayamayacak kadar çok küçük olduğu için yardıma daha çok ihtiyaç duyduğunu belirtmek gerekir. Anne ve baba, bu aşamada çocuğa sabırlı olması gerektiğini güzel bir dil ile anlatmalıdır.
– Çocukla Yetişkin Gibi Konuşmak
Anne ve babalar, kardeş kıskançlığı yaşayan çocuğa karşı yetişkin gibi davranıp, duygularını öğrenmeye çalışarak onunla konuşmalıdır.
– Hamilelik Döneminde Aile Büyüklerinden Yardım İstemek
Hamilelik döneminden itibaren aile büyüklerinden çocuk ile ilgili yardım alınabilir. Hem hamilelik döneminde hem de çocuk doğduktan sonra büyük çocuğun yemek yeme, ödev yapma, banyo yapma gibi öz bakım ihtiyaçlarını aile büyükleri üstlenirse, doğumdan sonra çocuk yine bu kişilerle aynı işleri yaparken kendisini dışlanmış ve terk edilmiş hissetmeyeceği için bu duygunun önüne geçilmiş olunur.